De wereld boven de 55mm

Toen ik bij een recente uitstap met vrienden begon te zuchten dat ik een klein eendje niet kon fotograferen omdat ik weer eens niet genoeg ‘zoom’ had, kreeg ik het nuchtere antwoord dat ik zoiets vaker riep. Waarom ik de zoomlens dan niet effectief meenam?

Ik begon mij af te vragen waarom ik vrijwel altijd met een groothoeklens fotografeer? Bij een recente persoonlijkheidstest kwam naar voren dat ik een goed oog heb voor het grotere geheel en daardoor makkelijk zaken kon relativeren en in perspectief plaatsen. Hierdoor ging het dan wel eens mis bij de details. (Je bent het een of het ander natuurlijk). 

Misschien zie ik ook in mijn hobby ook liever het grote plaatje. Wil ik de context van het verhaal tonen en voel ik minder de behoefte om details uit te vergroten. Ik haal gerust de 23mm uit voor een portret en heb bij een wandeling meestal de kleine 16mm op mijn camera geschroefd. Maar als fotograaf moet je toch zeker ook oog hebben voor de kleine details?

Zo kwam het dat ik de laatste 2 weken mijzelf heb uitgedaagd om telkens niet wijder als 55mm te fotograferen. Ik noem het inzoomen, maar eigenlijk spreek ik dus over fotograferen met een langere brandpuntafstand. Er is een groot verschil tussen iets dichterbij halen met een zoomlens of met een primelens, maar daar kom ik later nog even op terug.

Ik heb in feite maar 1 echte zoomlens, de Fujifilm 55-200 (F3.5 – F4.8). Een lens die ik normaal gesproken enkel meeneem naar de dierentuin. De afgelopen weken zat deze dus regelmatig op mijn camera. Ik wisselde deze af met de XF 56mm (F1.2) prime van Fujifilm en een vintagelens, de Pentax Takumar 135mm (F3.5). Je kunt overigens discussiëren of 55mm al telt als zoom, maar ik fotografeer met een cropframe camera. Een 55mm op cropframe is vergelijkbaar met een 85mm op een fullframe toestel.

Nu kan ik natuurlijk heel diep ingaan op de verschillende kwaliteiten van deze lenzen. De fijne stabiliteit en de snelle autofocus van de 55-200mm die zich anderzijds weer niet kan meten met de prachtige bokeh van de 56mm primelens. Mijn geprul met de manuele focus van de vintage lens in dit rijtje, verwend als in intussen ben met het gemakkelijke wisselen tussen manuele en automatische focus bij de originele fujifilmlenzen. Maar eigenlijk is het niet mijn bedoeling om een echt technische review te maken. Ik zal de plus- en minpunten onderaan dit blogje kort even oplijsten. Wat ik voornamelijk wil delen, is mijn ervaringen met het kijken naar de wereld met iets meer zoom en details én vanaf een afstand.

Anoniem

Want die afstand maakt het gemakkelijker om ongemerkt foto’s te maken. Zo lukte het mij een Vlaamse Gaai te fotograferen zonder het dier te storen in zijn zoektocht naar takjes. Met de 23mm had ik de moeite niet hoeven nemen. Ik heb verborgen tussen de struiken kleine vosjes kunnen fotograferen zoals te lezen in mijn vorige blog. En zelfs de kinderen, die normaal gesproken direct hun meest belachelijke gezicht trekken als ze mij met de camera zien naderen, hadden nu vaak niet in de gaten dat ze op beeld waren. Dat leverde veel spontanere foto’s op. 

Afstand schept dus een zekere anonimiteit. Ik kan mij voorstellen dat de 55-200mm daarmee graag wordt gebruikt bij straatfotografie. 

Anders kaderen

Met een grotere beeldhoek is de achtergrond ook belangrijk. Je hebt letterlijk meer beeld dus je moet er voor waken dat de achtergrond het hoofdonderwerp van je foto aanvult en/of uitvergroot. Dit kan bijvoorbeeld door middel van kleur of een unieke hoek van fotograferen. Er moet dus iets gebeuren in het volledige frame want anders is er veel zinloze ruimte.

Wat mij opviel bij het gebruik van de telezoom of een lens met kleinere beeldhoek, is dat ik regelmatig een stap achteruit moest zetten. Met de 135mm prime kwamen de onderwerpen zelfs zo kortbij in beeld dat je volledig anders over kadering moest nadenken. Op welk gedeelte van een gezicht of scène richt ik de aandacht zodat het toch in een opslag duidelijk is wat mijn verhaal hier is? Anderzijds creëert dit ook meer ruimte voor de vrije interpretatie. Door een klein fragment uit te vergroten met minder omgeving, kan de kijker zijn eigen betekenis geven aan het beeld. 

Compressie

Bij gebruik van een telelens wordt het beeld als het ware ineen gedrukt. De afstand tussen voor- en achtergrond lijkt korter. Bij een simpel portret van onze hond kreeg ik door het inzoomen al vlug een mooie scherptediepte. De takken en struiken op de achtergrond zijn zo soft dat het niet afleidt van het hoofdonderwerp.

Het nadeel dan weer van een groter brandpuntafstand is dat je moeilijk kunt focussen op objecten kortbij de lens en hier merkte ik pas goed het verschil tussen de Fujifilmlenzen en de Takumar, maar ook tussen de telezoom en de primelenzen.

In deze periode zie je overal om je heen groen en wilde bloemen opkomen. Met de telezoomlens kreeg ik deze kleine bloemen prima gefotografeerd. Je zet een stap of 2 naar achteren en zoomt nauwkeurig in op de bloem. De fysieke afstand tussen mij en het onderwerp in combinatie met zoom zorgt zelfs voor een prettige scherptediepte.  

De XF 56mm prime is een zeer lichtsterke lens. Ook hierbij moest ik regelmatig wat afstand nemen van het onderwerp, noem het in- en uitzoomen met je voeten. De zachte bokeh zorgt ervoor dat het onderwerp goed opvalt. Toch levert dit niet hetzelfde resultaat als echt inzoomen. Je ziet dat in onderstaande voorbeelden

De 2 laatste foto’s van de bloem bij avondlicht zijn gemaakt met de 56mm 1.2. Bij de laatste foto ben ik zo kort mogelijk bij de bloem gaan staan als mogelijk was, deze lens heeft een scherpstelafstand van 70cm. Was ik nog een stap dichterbij gaan staan, had ik de bloem dus niet meer in focus gehad. Er is minder opvallend verschil tussen die 2 laatste foto’s als bij het echte zoomen met de telelens zoals te zien in foto 2 en 3 die beiden vanaf dezelfde positie zijn gemaakt. Bij foto 5 staat de bloem een klein beetje groter in beeld, maar niet zo prominent als in foto 3 met de telelens. Ook is er weinig verschil in de achtergrond van de laatste 2 foto’s. Het beetje verschil dat is ontstaan in de zachtheid van de achtergrond heeft meer te maken met het groter diafragma dat ik heb gebruikt.

Zoomen met de voeten levert dus niet hetzelfde resultaat als zoomen met een telelens.

De Pentax Takumar 3.5 gaat hierbij dus ook helemaal de mist in. Deze lens is niet zo lichtsterk en heeft een scherpstelafstand van 150mm (!), zie foto 1. Meer variatie dan in deze foto krijg je niet. Het is een voordeel dat de bloem vrij hoog en solitair uitsteekt en er voldoende afstand is tussen onderwerp en het groen in de achtergrond. Maar als je een bloem tussen andere groene stengels en takjes wilt fotograferen op zo’n grote scherpstelafstand, krijg je vrijwel alles rondom het bloemetje ook in focus en dit levert rommelige plaatjes. Je ziet dat een beetje in de foto met de klaproos en de bij, hier iets lager.

Met de Pentax Takumar was het bij momenten dus moeilijk om een klein onderwerp te isoleren. En dat voelt een beetje als een eendje fotograferen aan de overkant van de beek met een 16mm groothoeklens. Gewoon niet proberen, het levert te veel ergernis. Deze lens heeft andere kwaliteiten.

Ik besef dat ik nu heel veel spreek over bloem, focus, zoomen. Misschien komt het wat warrig over. Uiteraard heb ik opgezocht of wat ik vastelde in mijn eigen foto’s wel correct was. Na heel wat lezen over brandpuntafstanden, scherpstelafstand en of compressie in de fotografie al dan niet door een zoomlens veroorzaakt wordt (daar zijn de meningen nogal verdeeld over), kwam ik uit op dit helder artikel: Creatief gebruik van brandpunt in je fotografie van Nandoonline. Zeker interessant om eens te lezen.

Conclusie?

Toen ik starte met het uitschrijven van deze blog, was ik er van overtuigd dat ik na afloop van die 2 weken vol enthousiasme weer de kleine 23mm zou opschroeven. Dat gebeurde ook. Ik ging een fietstocht maken langs de Maas en was blij dat ik mijn camera met kleine lens gewoon weer om de nek kon laten bungelen. Maar tot mijn grote verbazing miste ik die hele tour de telezoomlens. Ik heb ik die fietstocht een dag later volledig opnieuw gereden met de 55-200mm.

De telezoom is een absoluut een veelzijdige lens en het verbaast met nog steeds dat ik dit nu pas ontdek. Ik heb nog eens gekeken of ik tijdens het fotograferen misschien een favoriet brandpuntafstand had, maar daar is geen lijn in te vinden. Ik gebruik de bredere hoek (tussen de 55 en 78) even vaak als het iets meer zoomen boven de 100 mm. Het is dus vooral de flexibiliteit van een variabel brandpuntafstand dat mij aanstaat en die ik dus ook volop heb gebruikt.

Of het meer ‘zoomen’ iets heeft opgeleverd? Misschien ben ik van karakter meer iemand die het grote plaatje ziet. Misschien is groothoek gewoon hetgeen waar ik gemakkelijker mijn stijl in heb gevonden. Het anders kaderen was zeker eens verfrissend. Maar mijn meest belangrijke conclusie is dat de Fujifilm 50-200mm absoluut een vaste plek verdient in mijn fototas.

Fujifilm 56mm F1.2

Pluspunten:

• prachtige softe bokeh
• goede portretlens
• heel lichtsterk met zijn 1.2 diafragma, hoewel ik hem zelf het meest gebruik op F4 of F5.6. 
• karakteristiek in tegenlichtsituaties. Krijg eigenlijk met geen enkele ander lens een zelfde effect. 

Minpunten:

• kortste focusafstand is 0,7meter. 
• trage autofocus, je hoort de lens zoeken (hunten)
• zeker als je bent gaan fotograferen in een dynamische omgeving kom je regelmatig met foto’s terug die net uit focus zijn. 

Fujifilm 55-200 (F3.5 – F4.8)

Pluspunten:

• interne stabilisatie. Ik kan niet zeggen dat ik deze bij mijn andere, kleinere lenzen verschrikkelijk mis, maar ik ervaar het wel als een zekere luxe als ik een lens opschroef die het wel heeft. Dat wat je af en toe mist aan lichtsterkte wordt prima gecompenseerd door stabiele foto’s met een lagere sluitertijd uit de losse pols. 
• Snelle focus. Ik heb dan wel geen sportfoto’s gemaakt, maar deze lens mist zelden.  De foto’s zijn mooi scherp tot in de hoeken van het beeld.
• variabel brandpuntafstand, hoe graag ik ook met primelenzen werk. Het niet continu hoeven wisselen van lens, geeft een zeker gemak. 

Minpunten:

• de ietwat vreemde plastic zoom is een ware stofvanger en moet goed worden afgeveegd voor je de lens weer inzoomd (in draait) anders krijg je stof in de lens. 
• Dit is niet de meest lichtsterke lens met zijn F3,5 tot F4,8 en dat is merkbaar bij slechter licht of indoor situaties.
• Neemt op 200mm iets af in scherpte.

Pentax Takumar F3.5

Pluspunten:

• Maakt foto’s met een unieke softe look. 
• Mooi brandpuntafstand voor portretfoto’s
• Hoewel manuele focus, soepel in bediening
• Degelijke lens. Kan tegen tegen alle weertypes, in tegenstelling tot bovenstaande lenzen. 
• Stuk lichter als de 55-200

Minpunten:

• Werkt enkel met een adapter, ziet wat vreemd uit op de lens.
• Geen autofocus, geen gegevens in camera. 
• scherpstelafstand van 150 mm